SPOIDA Marian

ur. 4 stycznia 1901 roku w Poznaniu – zm. 16 kwietnia 1940 roku w Katyniu (ZSRR)

Kluby: Chelsea Poznań (do 1915), KS Posnania (1915-1916), Warta Poznań (1916-1929), Ostrovia Ostrów Wielkopolski (1930)

Fot. Archiwum Warty Poznań

Mecz Szwecja - Polska 5-1 w 1924 roku. Marian Spoida stoi piąty od prawej. Fot. Archiwum

Mecz Węgry - Polska 5-0 na igrzyskach w 1924 roku. Marian Spoida siedzi pierwszy od lewej. Fot. Archiwum. Kolor. R. Jach

Mecz Polska - Turcja 2-0 w 1924 roku. Marian Spoida siedzi pierwszy od prawej. Fot. NAC. Kolor. R.Jach

Mecz Węgry - Polska 4-0 w 1924 roku. Marian Spoida stoi trzeci od prawej. Fot. Archiwum. Kolor. R. Jach

Mecz Czechosłowacja - Polska 2-1 w 1925 roku. Marian Spoida stoi trzeci od prawej

Mecz Węgry - Polska 4-1 w 1926 roku. Marian Spoida czwarty od prawej w pierwszym rzędzie. Fot. Archiwum 

Mecz Polska - Szwecja 2-1 w 1928 roku. Marian Spoida stoi trzeci od prawej.

Kariera reprezentacyjna:

Do dzisiaj trwają sporne dyskusje w celu ustalenia, czy były urzędnik bankowy nazywał się Spoida czy też Spojda. Historycy z Wielkopolski, Jarosław Owsiański i Tomasz Siwiński, uważają na łamach swojej książki: Historia futbolu wielkopolskiego, że zawodnik Warty urodził się w Poznaniu pod nazwiskiem Spoida, co można potwierdzić w niemieckiej metryce urodzenia. Jednakże w aktach personalnych Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie widnieje Spojda. Pod takim nazwiskiem występuje w różnych komunikatach PZPN oraz w przedwojennych gazetach.

Dotychczas 21 zawodników Warty Poznań reprezentowało narodowe barwy Polski. Rekordzistą pod względem liczby meczów do dnia dzisiejszego pozostaje Marian Spoida, który łącznie zagrał w 14 oficjalnych spotkaniach. Gwiazdor z Poznania był już etatowym reprezentantem kraju, kiedy wspólnie z kolegami wystąpił na igrzyskach olimpijskich w Paryżu w 1924 roku. Po latach często z wypiekami na twarzy wspominał swoją przygodę we Francji. – „W Poznaniu na wędkę swą chwycił (trener Biró – przypomina redakcja) dwie płotki, okazałego zresztą – jak sądzę – formatu, mianowicie Nynka (Stalińskiego) i „Marysia” (wrodzona skromność i wstydliwość nie zezwala mi dodać, normalnie używanych epitetów jak „popularny Marianciu” itp…).  Węgrzy władowali nam 5 sztuk… Nam mecz zawalił atak, który zwłaszcza do przerwy nie umiał wykorzystać kilku dogodnych pozycji... Jakkolwiek w kraju nie witano nas fanfarami, to jednak przyznać muszę, że pobyt na olimpiadzie dał mi dużo zadowolenia. Wyniosłem bowiem z Paryża dużo cennych nauk, które mi się później bardzo przydały. Mimo wszystko było byczo!”

Reprezentacyjny pomocnik był skromnym człowiekiem, nigdy nie lubił chwalić siebie za grę w kadrze, ale cieszył się, gdy gazety pisały o nim w samych superlatywach. – „Bardzo inteligentny gracz, bardzo dobry w podawaniu, słaby w odbieraniu piłki” – komentował Tygodnik Sportowy. Z kolei Przegląd Sportowy dodał: - „Jest to gracz wysoce utalentowany, mimo młodego wieku nie zna trwogi przed żadnym przeciwnikiem, a przy tym nie ma zbyt wielkiego mniemania o sobie”.

Zagraniczni dziennikarze, którzy gościli na meczach polskiej reprezentacji, bardzo lubili rozmawiać ze Spoidą, według nich był to człowiek aż nadto towarzyski. – „Spojda, ulubieniec swej drużyny, w doskonałym humorze. Każde jego słowo wywołuje wybuchy śmiechu u swych współtowarzyszy” – czytamy w węgierskim dzienniku Sporthirlap.

Kariera klubowa:

Marian Spoida już w gimnazjalnej drużynie piłkarskiej Chelsea Poznań wyróżniał się techniką i opanowaniem w grze. Jego bujne życie piłkarza zaowocowało aż ośmioma medalami mistrzostw Polski, w tym najważniejszym - złotym, który wywalczył tuż przed zakończeniem kariery w 1929 roku. Co ciekawe, wtedy wystąpił tylko w jednym meczu z Cracovią 0-5 i dzięki temu został pełnoprawnym mistrzem kraju! Ponadto wywalczył trzykrotnie wicemistrzostwo w 1922, 1925 i 1928 roku oraz aż cztery razy brązowy medal w 1921, 1923, 1926 i 1927 roku. - „Spojda grał w podstawowym składzie na lewej pomocy, obowiązywało wtedy ustawienie według systemu WM. Wyróżniał się techniką i taktyką, bramek raczej nie strzelał” – wspominał po latach na łamach Tempa kolega z drużyny, Kazimierz Bilski.

Mało który piłkarz był oddany i lojalny tak jak Spoida barwom Warty, aczkolwiek w pewnym momencie kariery rozważał przejście do Czarnych Lwów lub Polonii Warszawa, które kusiły go dobrym etatem pracy. Wiosną 1925 roku gościł nawet kilka dni we Lwowie, ale widocznie rozmowy nie przebiegły po myśli zawodnika, bo szybko wrócił do Poznania. 

Kariera trenerska:

     Nasz bohater zakończył piłkarską karierę w Ostrowie Wielkopolskim. Tamże rozpoczął pracę trenerską. Jednak po krótkim okresie wrócił do Poznania, gdzie trenował Legię. Jego marzeniem była pracy w Warcie, co zresztą mu się udało w latach 1931-1932. Pod jego wodzą klub grał jednak słabo, Spoida musiał odejść. Jego największym trenerskim sukcesem była praca w reprezentacji Polski w latach 1934-1939. Jego głównym zadaniem była obserwacja ewentualnych kandydatów do gry z orłem na piersi.

15 września 1935 roku Polska rozegrała dwa oficjalne mecze, pierwszy z Niemcami 0-1 pod wodzą kapitana związkowego Józefa Kałuży i trenera Kurta Otto oraz drugi z Łotwą 3-3. Wprawdzie skład ustalał Kałuża, a ekipą zarządzał Andrzej Przeworski, to na trenera wyznaczono byłego piłkarza Warty. Po odejściu Niemca Otto, w latach 1937-1939 Spoida był asystentem Kałuży. W jego zastępstwie poprowadził biało-czerwonych w meczu z Łotwą 1-2 w 1938 roku. Z kadrą wziął udział w mistrzostwach świata. Wcześniej w maju 1938 zorganizował i poprowadził obóz przygotowawczy w Wągrowcu.     

Kariera wojskowa:

W latach 1918-1919 uczestniczył w Powstaniu wielkopolskim, brał udział w walkach z Niemcami, by następnie walczyć w wojnie polsko-bolszewickiej. Był absolwentem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie i Szkoły Podchorążych Wojsk Łączności w Zgierzu. W 1921 roku uzyskał stopień podporucznika w korpusie oficerów rezerwy łączności. Służył też w 6 Batalionie Telegraficznym w Jarosławiu. We wrześniu 1939 roku w stopniu podporucznika rezerwy 3 pułku lotniczego brał udział w walkach obronnych ojczyzny, gdzie następnie dostał się do niewoli radzieckiej. W kwietniu 1940 roku wspólnie z innymi oficerami został przez NKWD zamordowany w Lesie Katyńskim. Podczas prac ekshumacyjnych niemieccy żołnierze znaleźli dowód osobisty i jedyną legitymację sportową Warty Poznań, na podstawie której zidentyfikowano ciało Spoidy. 5 października 2007 Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował zawodnika pośmiertnie na stopień porucznika.

MG/PG